Leiszmanioza to choroba wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju Leishmania. Choroba ta jest zoonozą, co oznacza, że stanowi ona zagrożenie dla ludzi mających kontakt z zakażonymi zwierzętami. Najwięcej przypadków zakażeń leiszmaniozą u psów stwierdza się w basenie Morza Śródziemnego, aczkolwiek w związku z coraz częstszym przemieszczaniem się psów wraz z właścicielami w ramach wyjazdów turystycznych wzrasta ilość zakażeń zarówno w krajach północnej i środkowej Europy. Aby doszło do zakażenia psa leiszmaniozą niezbędne jest wpierw użądlenie krwiopijnego owada – muchówkę Phlebotomus. Z uwagi na zmieniający się klimat owady te z roku na rok rozszerzają strefę swojego bytowania i z roku na rok ich strefa bytowania coraz bardziej zbliża się do naszej szerokości geograficznej.
Leiszmanioza u psa – objawy
Objawy choroby rozwijają się od 3 miesięcy do nawet kilku lat po ugryzieniu przez zakażonego owada będącego wektorem pasożyta. Z tego powodu chorobę rozpoznaje się najczęściej u psów dorosłych i w wieku geriatrycznym, a rzadko jest ona diagnozowana u psów w wieku szczenięcym, czyli poniżej pierwszego roku życia. Objawy leiszmaniozy mogą przebiegać różnie w zależności od lokalizacji pasożyta w organizmie psa. Z tego powodu wyróżnia się dwie główne postaci choroby – trzewną oraz skórną. Nie wykluczają się one wzajemnie i pies może prezentować objawy zarówno z narządów wewnętrznych jak i okrywy włosowej. W obydwu przypadkach choroba ma zazwyczaj postać przewlekłą, co w połączeniu z długim okresem inkubacji znacznie utrudnia postawienie rozpoznania. Spadek apetytu i pogorszenie samopoczucia to objawy, które pojawiają się najczęściej i w ciągu kilku miesięcy mogą doprowadzić do utraty przez psa znacznej ilości masy ciała.
Leiszmanioza skórna objawia się pogorszeniem kondycji skóry i okrywy włosowej. Na sierści psa pojawiają się wyłysienia i przerzedzenia włosia, które mogą, ale nie muszą przebiegać ze świądem. Często stwierdza się także różne formy zapalenia, jak np. wrzodziejące, suche złuszczające czy guzkowe zapalenie skóry. Oprócz powyższych objawów zwierzęta często przejawiają także ogólne posmutnienie, gorsze samopoczucie i spadek apetytu. Osłabienie odporności i pogorszenie kondycji skóry predysponuje psa do wtórnych zakażeń bakteryjnych i pasożytniczych, które mogą początkowo maskować pierwotną przyczynę jaką jest leiszmanioza. U niektórych zwierząt występuje także postać skórno-śluzówkowa choroby, w której zmiany pojawiają się w obrębie błon śluzowych jamy ustnej, nosa, języka i narządów rozrodczych. Podczas badania klinicznego lekarze weterynarii w zdecydowanej większości stwierdzają także uogólnione powiększenie węzłów chłonnych. Gorączka pojawia się jedynie w rzadkich przypadkach. W zdecydowanej większości leiszmanioza skórna ma łagodny przebieg, a głównym objawem zauważanym przez właściciela jest świąd i miejscowe wyłysienia. Zmiany skórne obserwowane są nawet u 80% psów cierpiących na zakażenie pasożytem.
Leiszmanioza trzewna u psa dotyczy sytuacji, w której pies zaczyna prezentować różne objawy świadczące o uszkodzeniu narządów wewnętrznych w wyniku zarażenia pasożytem. Najbardziej niebezpieczną i najczęstszą komplikacją leiszmaniozy są zaburzenia funkcjonowania układu moczowego. Uszkodzenie kłębuszków nerkowych to bardzo niebezpieczna sytuacja, ponieważ szybko może ona doprowadzić do nieuleczalnej niewydolności nerek. Kłębuszki nerkowe nie mają zdolności regeneracji, a więc przywrócenie prawidłowych funkcji nerek po ich uszkodzeniu jest niemożliwe. Zwierzęta cierpiące na postać trzewną leiszmaniozy przez długi okres czasu często rozwijają ostrą niewydolność nerek, która znacznie pogarsza ich samopoczucie i bardzo negatywnie wpływa na rokowania. Nawracające kulawizny i słabość mięśniowa to kolejny objaw, który może wskazywać na zakażenie psa leiszmaniozą. Zaniki mięśniowe stwierdza się u nawet 25% psów cierpiących na postać trzewną choroby i wynikają one z przemian katabolicznych związanych z niedożywieniem, ale także z zapalenia autoimmunologicznego prowadzącego do ich osłabienia. W rzadkich przypadkach zdarza się, że jedynym prezentowanym przez zakażone psy objawem są ataki padaczkowe.
Leiszmanioza u psa – diagnostyka
Podejrzenie leiszmaniozy zazwyczaj stawia się na podstawie wywiadu i specyficznych objawów klinicznych. Informacja odnośnie podróży psa do krajów Morza Śródziemnego w ciągu całego jego życia to bardzo istotna informacja dla lekarza weterynarii, który na jej podstawie zacznie rozważać możliwość wystąpienia u psa bardziej egzotycznej i rzadko spotykanej w naszym klimacie choroby. Diagnostyka leiszmaniozy to idealny przykład tego jak ważna jest szczerość i współpraca właściciela z lekarzem weterynarii w celu osiągnięcia wspólnego celu – wyleczenia zwierzęcia. W celu postawienia rozpoznania warto na samym początku wykonać przede wszystkim badanie morfologiczne i biochemiczne krwi. Zmiany obserwowane w badaniach krwi są jednak niespecyficzne i mogą obejmować niedokrwistość, obniżoną liczbę płytek krwi i wzrost parametrów wątrobowych i nerkowych. W przewlekłej formie choroby często stwierdza się także obniżenie ilości białka całkowitego we krwi i zmniejszenie stosunku albumin do globulin jako konsekwencja zaburzenia czynności wątroby. Przydatne może okazać się także badanie moczu, w którym w niektórych przypadkach stwierdzić można obecność białka i wałeczków świadczących o uszkodzeniu kanalików nerkowych.
W postawieniu ostatecznego rozpoznania bardzo przydatne będzie wykonanie badania cytologicznego materiału pobranego ze zmian skórnych, węzłów chłonnych czy narządów wewnętrznych jak wątroba oraz śledziona. W badaniu mikroskopowym można stwierdzić obecność nacieku zapalnego, a w niektórych przypadkach możliwe jest także zauważenie pasożyta ukrytego w środku makrofagów psa. Dzięki swojej charakterystycznej budowie, amastygoty Leishmania można z łatwością odróżnić od innych pasożytów wewnątrzkomórkowych. Lekarze weterynarii często decydują się także na badania serologiczne, które wykrywają antygeny pasożyta krążące we krwi psa. Uzyskanie wyniku pozytywnego w połączeniu z typowymi objawami klinicznymi pozwala na postawienie ostatecznego rozpoznania jakim jest leiszmanioza.
Leiszmanioza u psa – leczenie
Leiszmanioza to choroba, która jest bardzo oporna na leczenie, dlatego rokowania zazwyczaj są niezbyt korzystne. W większości przypadków po zaprzestaniu podawania leków dochodzi do nawrotu choroby. Z tego powodu obecnie uważa się ją za chorobę nieuleczalną, a celem leczenia jest jak najdłuższe utrzymanie remisji choroby. Postać trzewna zazwyczaj ma o wiele cięższy przebieg i trudniejsze jest uzyskanie stanu remisji. Terapia leiszmaniozy rekomendowana przez ogólnoświatowych specjalistów obejmuje trzy substancje: allopurinol, miltefozyna i antymonian megluminy. Do tego stosuje się szeroko pojęte leczenie objawowe mające na celu zapobieganie wtórnym zakażeniom bakteryjnym oraz ochronę narządów wewnętrznych przed dalszymi uszkodzeniami. Zakażona zwierzęta powinny być pod stałą opieką specjalistów jak nefrolog i okulista, aby zapobiegać wystąpieniu niewydolności nerek i wystąpieniu owrzodzeń gałki ocznej. Terapia jest bardzo kosztowna i nie umożliwia pełnego wyleczenia. Z powodu dużego zagrożenia zakażenia pasożytem przez człowieka oraz złym stanem klinicznym zwierząt cierpiących na leiszmaniozę, często jedynym możliwym postępowaniem jest eutanazja. Ryzyko przeniesienia choroby na człowieka występuje w momencie kontaktu z krwią i ranami zakażonego zwierzęcia.
Autor
Redakcja RankingKarm.pl
