Destrukcyjne działania psów w momencie ich rozłąki z właścicielami są jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u behawiorysty. Zwierzęta mogą wtedy oddawać mocz, kał, szczekać, wyć, żuć, kopać lub próbować uciec. Choć wiele osób może stwierdzić, że jest to tylko błąd w odpowiednim wychowaniu pupila, bardzo często tego typu zachowania mają podłoże lękowe. Zwłaszcza, kiedy psu towarzyszy ślinienie się i okazywanie niepokoju, podczas gdy jego opiekunowie przygotowują się do opuszczenia domu. Lęk separacyjny jest wyzwalany, gdy psy źle reagują na oddzielenie od swoich opiekunów, czyli ludzi, do których najbardziej są przywiązane. Próby ucieczki psów z lękiem separacyjnym są często ekstremalne i mogą skutkować samookaleczeniem, a także zniszczeniem domu lub mieszkania, szczególnie w pobliżu punktów wyjścia, takich jak okna i drzwi.
Niektóre psy cierpiące na lęk separacyjny stają się poruszone i nadpobudliwe, gdy ich opiekunowie przygotowują się do wyjazdu. Inne z kolei wydają się niespokojne lub przygnębione w momencie wyjścia właścicieli. Niektóre psy próbują nawet powstrzymać swoich opiekunów przed wyjazdem. Zwykle zaraz po tym, jak opiekun zostawia psa z lękiem separacyjnym, zaczyna on szczekać i wykazywać inne niepokojące zachowania w krótkim czasie po pozostaniu samemu – najczęściej w ciągu kilku minut. Kiedy opiekun wraca do domu, pies zachowuje się tak, jakby minęły lata od ostatniego spotkania.
Jaka jest etiologia lęku separacyjnego?
Zgodnie z klasyfikacją proponowaną przez Pageata i DSM IV, to zaburzenie zostało włączone w zaburzenia rozwojowe. Wydaje się ono ściśle związane z rozwojem więzi i momentem jej rozluźnienia. Na jego rozwój mogą mieć wpływ czynniki genetyczne, takie jak osobowość zależna, która usposabia do wystąpienia zaburzeń lękowych. Predyspozycją do pojawienia się u danego zwierzęcia zachowania tego typu może być również brak lub niezupełne rozluźnienie więzi z opiekunem w późniejszej młodości lub w okresie dojrzewania płciowego, a także brak rozszerzenia więzi z innymi ludźmi w otoczeniu. Do wystąpienia lęku separacyjnego często przyczyniają się również traumatyczne przeżycia, zwłaszcza u predysponowanych młodych psów.
Lęk separacyjny u psów może rozwinąć się również na skutek konkretnych sytuacji, takich jak:
- Zmiana opiekuna lub rodziny – porzucenie, oddanie do schroniska lub przekazanie nowemu opiekunowi lub rodzinie,
- Zmiana w harmonogramie – nagła zmiana harmonogramu pod względem tego, kiedy i na jak długo pies jest pozostawiony sam. Na przykład, jeśli opiekun psa pracuje w domu i spędza z nim cały dzień, ale potem dostaje nową pracę, która wymaga od niego pozostawienia psa samego na sześć lub więcej godzin na raz,
- Zmiana miejsca zamieszkania – przeprowadzka do innego mieszkania może okazać się zbyt dużym przeżyciem dla pupila i skutkować rozwojem zaburzenia,
- Zmiana składu rodziny – nagła nieobecność członka rodziny pupila spowodowana śmiercią lub wyprowadzką.
Jakie są kryteria diagnostyczne lęku separacyjnego?
Psy z tym zaburzeniem wykazują zgodnie ze swoim rozwojem nadmierny i adekwatny lęk w momencie rozdzielenia z bliską osobą. Lęk separacyjny pojawia się w późniejszej fazie młodzieńczej lub w okresie dojrzewania płciowego i manifestuje się jako nawracający nadmierny stres zawsze, gdy pies jest oddzielony od właściciela lub przewiduje taką rozłąkę. Warto jednak zauważyć, czy zmiana zachowania nie jest skutkiem braku uwagi ze strony właściciela, niewystarczającej dawki ruchu czy też bezpośrednim skutkiem choroby somatycznej.
Mogą występować następujące objawy:
- Pobudzenie, nerwowe chodzenie po pomieszczeniu, drapanie mebli lub/i drzwi, okien, niszczenie przedmiotów,
- Atak paniki u psa,
- Wokalizacja, od cichego popiskiwania przez szczekanie do wycia,
- Reakcje autonomiczne, jak emocjonalne oddawanie moczu lub kału, ślinienie się, wymioty,
- Zjadanie własnego kału,
- Działanie przerzutowe, jak wylizywanie się lub wygryzanie,
- Zahamowanie wszystkich aktywności, leżenie w bezruchu, brak pobierania pokarmu i wody tak długo, jak pies pozostaje sam
Występują oznaki nadmiernego przywiązania, jak:
- Tulenie się do właściciela, chodzenie za nim wszędzie (w domu, w każdym pomieszczeniu), poszukiwanie kontaktu fizycznego; nadmierne przywiązanie jest często obustronne,
- Rytuały pożegnalne; nadmierna czujność i stres przy pierwszych podejrzewanych oznakach rozstania,
- Rytuały powitalne: nadmierne witanie bliskiej osoby po każdym powrocie, łagodzące lub uległe postawy ciała, gdy pies przewiduje karę lub rozdrażnienie właściciela,
- Eksploracja otoczenia tylko w ścisłym kontakcie z bliską osobą, często odchodzenie na niewielkie odległości od właściciela i szybki powrót
Oznaki zachowań infantylnych, jak:
- Podgryzanie, lizanie właściciela,
- Zbyt częste i nieodpowiednie zachęcanie do zabawy,
- Brak dominującej postawy ciała i nadzwyczaj częste przyjmowanie łagodzącej i uległej postawy
Kiedy mogą występować objawy lęku separacyjnego?
- Wyłącznie i zawsze, kiedy pies jest sam,
- Wyłącznie i okazyjnie, kiedy pies jest sam,
- Gdy pies jest oddzielony od innej osoby, ale niekoniecznie gdy jest całkiem sam – mogą być obecni inni ludzie lub zwierzęta,
- Również w nocy,
- Tylko w określonych porach dnia
Jakie inne problemy behawioralne należy wykluczyć?
Czasami trudno jest jednoznacznie określić, czy pies ma lęk separacyjny, czy nie. Niektóre typowe problemy z zachowaniem mogą mieć podobne objawy. Zanim stwierdzisz, że Twój pies ma lęk separacyjny, ważne jest, aby wykluczyć następujące problemy z zachowaniem:
Oddawanie moczu z podekscytowania
Niektóre psy mogą oddawać mocz podczas powitania, zabawy, kontaktu fizycznego lub podczas nagany lub karania. Takie psy mają tendencję do przyjmowania postawy uległej podczas interakcji. Do charakterystycznych cech tego typu postawy należą: trzymanie nisko ogona, spłaszczanie uszu do głowy, kucanie lub przewracanie się i odsłanianie brzucha.
Niekompletne szkolenie w domu
Oddawanie od czasu do czasu moczu w domu przez psa może wynikać z nieodpowiedniego szkolenia. Jego trening w domu mógł być niespójny lub wiązać się z karą, która sprawiała, że bał się wypróżnić, gdy jego właściciel patrzy lub jest w pobliżu.
Znakowanie moczem
Niektóre psy oddają mocz w domu, ponieważ w ten sposób znaczą teren. Oddają wtedy mocz w niewielkich ilościach na pionowe powierzchnie podnosząc przy tym nogę.
Destrukcyjne zachowanie szczeniąt i młodzieży
Wiele młodych psów angażuje się w destrukcyjne gryzienie różnych przedmiotów zarówno wtedy, gdy ich opiekunowie są w domu, a także gdy ich nie ma. Może to wiązać się potrzebą żucia, które łagodzi objawy podczas bolesnego procesu wymiany zębów z mlecznych na stałe.
Nuda
Psy potrzebują ciągłej stymulacji umysłowej. Jeśli nie mają jej pod dostatkiem mogą mieć tendencję do niszczycielskiego działania, kiedy zostaną same. Aby zapobiec temu należy dbać o odpowiednią dawkę ruchu połączonego z treningiem umysłowym.
Nadmierne szczekanie lub wycie
Niektóre psy szczekają lub wyją w odpowiedzi na różne wyzwalacze w ich otoczeniu, takie jak nieznane obrazy lub dźwięki. Mogą wokalizować, gdy ich opiekunowie są w domu, a także gdy ich nie ma. Warto wtedy postarać się o zidentyfikowanie możliwej przyczyny takiego zachowania.
Problemy zdrowotne
Oddawanie moczu w domu może być spowodowane stanem chorobowym. Psy z problemami z nietrzymaniem moczu często wydają się tego nieświadome. Czasami oddają mocz podczas snu. Szereg problemów zdrowotnych – w tym infekcja dróg moczowych, słaby zwieracz spowodowany podeszłym wiekiem, problemy związane z hormonami po zabiegu sterylizacji, kamienie pęcherza moczowego, cukrzyca, choroba nerek, choroba Cushinga, problemy neurologiczne i nieprawidłowości narządów płciowych – mogą powodować problemy z oddawaniem moczu.
Przyjmowane leki
Istnieje wiele leków, które mogą powodować częste oddawanie moczu. Jeśli Twój pies przyjmuje jakiekolwiek leki, skontaktuj się z lekarzem weterynarii, aby dowiedzieć się, czy mogą one przyczynić się tego problemu.
Jak odwrażliwić psa z lękiem separacyjnym?
- Postaraj się zabrać psa na spacer przed wyjściem, aby miał możliwość skorzystania z toalety i rozładował napięcie. Wróć pół godziny przed planowanym wyjazdem i nakarm go małym posiłkiem, będzie on wtedy o wiele bardziej skłonny do relaksu.
- W momencie wyjścia pozostaw w domu stymulującą umysł zabawkę, taką jak nadziewany „kong”, gryzaki o smaku mięsa lub kulka smakołyków. Upewnij się, że jest to „specjalna” zabawka, którą otrzymuje tylko wtedy, gdy Cię nie ma. Pamiętaj, aby po powrocie odłożyć tą zabawkę, a także zabrać wszelkie smakołyki z dziennej diety Twojego zwierzaka, aby uniknąć przekarmienia.
- Zminimalizuj bodźce. Niektóre psy będą szczekać na widok innych ludzi lub psów przechodzących obok ich okna lub w odpowiedzi na hałasy pochodzące z zewnątrz. Zaciągnięcie zasłon w celu ograniczenia tego, co Twój pies może zobaczyć na zewnątrz, zamknięcie go w cichszym pomieszczeniu lub pozostawienie włączonego radia, aby wyciszyć hałas z zewnątrz, może okazać się pomocne, jeśli Twój pies jest wrażliwy na wszelkiego rodzaju bodźce.
- Unikaj karania swojego psa. Jeśli pies źle się zachowuje, gdy jesteś poza domem, ważne jest, abyś nie zareagował źle. Twój pies będzie dodatkowo zaniepokojony tym, co zrobisz i możesz w ten sposób jedynie pogłębić jego niepokój i nieprawidłowe zachowanie, takie jak gryzienie przedmiotów czy szczekanie. Jeśli wrócisz do domu, w którym zastaniesz bałagan, ważne jest, aby fizycznie nie karać ani nie krzyczeć psa. Staraj się nigdy nie pozwolić swojemu psu zobaczyć, że jesteś zdenerwowany. Najlepiej wypuść go na zewnątrz przed sprzątaniem, jeśli masz taką możliwość.
- Jeśli Twój pies wykazuje niepokój w momencie, kiedy przygotowujesz się do wyjścia, zastosuj ćwiczenia, pozwalające złagodzić lęk separacyjny. Polegają one na wykonywaniu czynności, które zwykle robisz przed opuszczeniem mieszkania, po czym wróć po 5 minutach. Ten rytuał przestanie się z czasem kojarzyć Twojemu psu z dłuższą nieobecnością.
- Zapewnij swojemu psu opiekę podczas dłuższej nieobecności. Psa, który przejawia problemy behawioralne nie powinniśmy zostawiać samego na dłużej niż cztery godziny. Jeśli lęk jest nasilony może on zacząć odczuwać niepokój w ciągu kilku minut od Twojego wyjścia. Jeśli planujesz być dłużej poza domem, warto poprosić kogoś, kto zabierze go na spacer. To dobry sposób na złagodzenie stresu, jaki mogą odczuwać, gdy Cię nie ma.
Jeśli zastosowanie powyższych metod nie złagodziło zachowań związanych z separacją, warto skorzystać z pomocy profesjonalnego behawiorysty. Pomoże on zidentyfikować przyczynę problemu i opracować skuteczny plan leczenia. Nieleczony lęk separacyjny nie mija samoistnie, a może jedynie się pogłębiać.
Autor
Redakcja RankingKarm.pl
